Jak poznać, że kot się boi?

Zadaniem emocji strachu jest zapamiętanie zagrożenia. Ściśle z emocją strachu jest związany stres, który jest reakcją adaptacyjną organizmu na nieoczekiwane zdarzenie. Zagrożenie wywołuje falę aktywności autonomicznego układu nerwowego kota – części układu nerwowego, która kontroluje mimowolne funkcje organizmu, takie jak częstość akcji serca, dystrybucja krwi i oddychanie. Zachodzące zmiany biochemiczne przygotowują zwierzę do walki lub ucieczki przed rywalem. Źrenice rozszerzają się, aby przyjąć jak najwięcej informacji wizualnych, a mięśnie mieszków włosowych kurczą się, powodując, że futro kota staje wyprostowane i sprawia, że zwierzę wygląda na większe i bardziej zastraszające. Zmiany nastroju często towarzyszą zmianom fizjologicznym. Zwierzę może stać się niezwykle czujne i zachowywać się agresywnie w stosunku do wszystkiego (lub kogokolwiek), kto zbliża się zbyt blisko. Wytwarzana w sytuacji stresowej adrenalina indukuje przyspieszone bicie serca, wzrost ciśnienia krwi, rozszerzenie oskrzeli, źrenic, napięcie mięśni, które mające za zadanie pomóc w ucieczce i walce, czyli strategii przetrwania.

Aby rozwiązać problemy behawioralne, konieczne jest zrozumienie, co powoduje stres u kotów, a także co zmniejsza stres u kotów. Stres jest krytycznym czynnikiem w większości problemów z zachowaniem, niezależnie od tego, czy problemem jest niewłaściwa eliminacja, destrukcyjne drapanie, nadmierne uwodzenie, nadmierna wokalizacja, agresja lub wiele innych niepokojących zachowań. W sytuacji zagrożenia koty mają cztery główne strategie obronne:

• Ucieczka (wycofanie się z zagrożenia)
• Walka (agresja obronna)
• Zastygnięcie (przykucanie i leżenie nieruchomo)
• Ustępstwo (aktywne poddanie się atakującemu)

Po przeżyciu sytuacji zagrażającej życiu lub zdrowiu, zwierzę zapamiętuje nie tylko sam bodziec będący tym zagrożeniem, ale także całą sytuację bodźcową, tzn. wszelkie elementy towarzyszące temu zdarzeniu. Proces ten nazywamy generalizacją, zaś emocję, która później zabezpiecza organizm przed ponownym zetknięciem z zagrożeniem – lękiem.
Przedłużone reakcje lękowe są często wywoływane przez sytuację zagrożenia, z którą nie możne sobie zwierzę poradzić poprzez ucieczkę, walkę, znieruchomienie lub aktywne poddanie się.

Czasami trudno jest nam jako ludziom odnieść się do tego, co stresuje koty. Mogą to być:

• zwierzę oglądane z zewnątrz (inwazja terytorialna),
• zmiana środowiska (np. nowe meble, nowy dom, nowy żwirek),
• zmiana rutyny,
• nowe zapachy (np. zapach kota lub psa na członkach rodziny),
• głośne dźwięki,
• brudna kuweta,
• głośne lub wrogie zachowanie właściciela (kłótnie w rodzinie),
• przeludnienie,
• nowi członkowie rodziny (ludzie lub zwierzęta),
• nieobecność niektórych członków rodziny itd.

Kiedy stres jest spowodowany znanym problemem (np. innym kotem), a wyzwanie zostało sprostane albo walką, albo ucieczką, strach mija, a jego systemy cielesne powracają do normalnego stanu. Kiedy zaś kot nie jest w stanie rozpoznać źródła swojego strachu (na przykład przypadkowe głośne odgłosy pracowników budowlanych z sąsiedztwa) lub nie może uniknąć powracającego źródła strachu, zaczynamy tu mówić o tzw. stresie chronicznym, przez który to zaczynają się problemy behawioralne i zdrowotne. Ponieważ kot domowy nie może ani uciec, ani skonfrontować się ze źródłem swojego niepokoju, nie może łatwo złagodzić stresu. Kot musi albo żyć ze swoją reakcją stresową, albo odgrywać zachowania w swoim repertuarze reakcji stresowych, aby spróbować złagodzić niepokój.

Ważne! Kot, który jest w przewlekłym stanie niepokoju, może doświadczać problemów zdrowotnych, a także zmian behawioralnych. Jedną z oznak stresu jest wysokie stężenie kortykosteroidów (hormonów wydzielanych przez nadnercza) we krwi i/lub moczu, zwłaszcza kortyzolu. Jeśli duże ilości hormonów utrzymują się w reakcji na przewlekłe stresory, skutkiem może być choroba, a nawet śmierć.

Ważna jest umiejętna obserwacja i analiza zachowania zwierzęcia, w celu obserwacji wczesnych sygnałów świadczących nawet o niewielkim dyskomforcie, aby zapobiegać w przyszłości problemom behawioralnym i poprawić jakość życia zwierzęcia.

Objawy

1. ^{StantonA., Sullivan M.S. Fazio J.M., A standardized ethogram for the felidae: A tool for behavioral researchers, 2015.}
2. ^{Vitale Shrev R., M.A.R. Udell. Stress, security, and scent: The influence of chemical signals on the social lives of domestic cats and implications for applied settings, 2017.}