Jak poznać, że pies się boi?

Emocja strachu jest kluczowa dla przetrwania.

Strach to tzw. „lęk przedmiotowy”, objawia się w momencie, kiedy mamy do czynienia bezpośrednio z bodźcem potencjalnie zagrażającym naszemu życiu. To właśnie dzięki emocji strachu (a konkretnie poprzez ciało migdałowate), jest zapamiętywane na całe życie.

Ściśle z emocją strachu jest związany stres, który jest reakcją adaptacyjną organizmu na nieoczekiwane zdarzenie. Wytwarzana w sytuacji stresowej adrenalina indukuje przyspieszone bicie serca, wzrost ciśnienia krwi, rozszerzenie oskrzeli, źrenic, napięcie mięśni, które mające za zadanie pomóc w ucieczce i walce, czyli strategii przetrwania.

Wyróżniamy u psów główne strategie przetrwania takie jak:

• walka,
• ucieczka,
• zastyganie,
• flirt
• ustępstwo - aktywne poddanie się atakującemu.

Po przeżyciu sytuacji zagrażającej życiu lub zdrowiu, zwierzę zapamiętuje nie tylko sam bodziec będący tym zagrożeniem, ale także całą sytuację bodźcową, tzn. wszelkie elementy towarzyszące temu zdarzeniu. Proces ten nazywamy generalizacją, zaś emocję, która później zabezpiecza organizm przed ponownym zetknięciem z zagrożeniem – lękiem.

Lęk jest w odróżnieniu od strachu emocją, która nie musi być poprzedzona konkretnym bodźcem awersyjnym. Dotyczy sytuacji wyobrażeniowych i nie jest wywołany realnym zagrożeniem, a elementami środowiska, które mogą sugerować nadejście zagrożenia. Jeśli zwierzę miało w swoim życiu wiele traumatycznych przeżyć, może stać się silnie lękliwe i stale rozszerzać reakcję unikania na kolejne bodźce. Tak więc lęk objawia się jako stan oczekiwania na bliżej nieokreślone, nieprzyjemne doświadczenie.

Jak odczytać poprawnie sygnały świadczące o stresie u psa? Przede wszystkim warto zapoznać się z etogramem psa domowego. Podstawą zrozumienia psa jest obserwacja i analiza sygnałów wysyłanych przez niego. Wielu etologów stworzyło przykładowe etogramy, mające na celu przybliżyć wachlarz zachowań psów w konkretnych sytuacjach oraz emocji im towarzyszących (np. etogramy wybitnego etologa dr. Rogera Abrantesa).

Najbardziej typowe sygnały związane ze stresem lub strachem u psów:

• "wielorybie oko" - oczy szeroko otwarte z widocznymi białkami
• nadmierna czujność, nerwowe rozglądanie się
• uszy położone płasko przy głowie i/lub ściągnięte brwi
• zachowania wymuszające uwagę opiekuna
• kulenie się
• oblizywanie się
• chowanie się
• dyszenie
• niszczenie
• przyspieszone tętno
• niespokojne chodzenie tam i z powrotem
• oddawanie kału i moczu w domu
• wokalizacja
• drżenie/ trzęsienie się
• ziewanie
• odmawianie przyjmowania smakołyków

^{*na podstawie: Breeda i wsp. 1997,1998, Travaina i wsp. 2015}

Bardzo istotna jest także postawa psa. Najczęściej, jeśli pies czuje się nieswojo w danej sytuacji, opuszcza lub podkula ogon, kuli całe ciało, opuszcza głowę, kładzie uszy, unosi łapę.

Jeżeli danej sytuacji towarzyszy konflikt popędów, możemy zaobserwować ambiwalentne zachowania lub zachowania przerzutowe i przeniesione.

Psy używają mowy ciała i znaków ostrzegawczych, aby komunikować ludziom, że są zestresowane. Warczenie, szczekanie i pobudzenie także mogą być sygnałami, że zwierzę coś może stresować. Właściciele psów powinni nauczyć się identyfikować psie bodźce wyzwalające strach i potrafić wyłapywać wczesne sygnały, świadczące o dyskomforcie psa, zanim uruchomi jedną ze strategii przetrwania. W ten sposób możemy zapobiegać przyszłym reakcjom stresowym i poprawić dobrostan naszego pupila.

1. ^{Abrantes R., Dog Language - An Encyclopedia Of Canine Behavior, 1997}
2. ^{Wild N., Mój pies się nie boi. Jak pomóc psu pokonać jego lęki, 2009}
3. ^{Travaina, Colombo E.S., Heinzl E., Bellucci D., Previde E.P., Valsecchia P.,Hot dogs: Thermography in the assessment of stress in dogs (Canis familiaris)—A pilot study. 2015}
4. ^{Beerda, Schilder M.B.H., van Hooff J., de Vries H.W., Manifestations of chronic and acute stress in dogs Appl. Anim. Behav. Sci., 52 (1997)}
5. ^{Beerda, Schilder M.B.H., van Hooff J., de Vries H.W., Mol J.A., Behavioral, saliva cortisol and heart rate responses to different types of stimuli in dogs. Appl. Anim. Behav. Sci., 58 (1998).}